Cho rằng có rất nhiều sản phẩm có lượng đường tương đương nước giải khát có đường như bánh kẹo, trà sữa, các đại biểu Quốc hội đề nghị cân nhắc việc đánh thuế tiêu thụ đặc biệt với mặt hàng này.
Đề xuất bổ sung nước giải khát có đường vào diện chịu thuế tiêu thụ đặc biệt là nội dung nhận được rất nhiều ý kiến góp ý của đại biểu Quốc hội khi bàn về dự thảo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt sửa đổi, sáng 9/5.
Lo ngại nước dừa, nước trái cây bị đánh đồng với nước ngọt
Dự thảo luật quy định lộ trình áp thuế đối với mặt hàng nước giải khát theo tiêu chuẩn Việt Nam có hàm lượng đường trên 5g/100ml từ năm 2027, mức thuế suất với mặt hàng này là 8% và từ năm 2028 là 10%.
Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Trần Văn Khải cho rằng quy định bổ sung nước giải khát có đường vào diện chịu thuế tiêu thụ đặc biệt chưa hợp lý vì phạm vi chưa rõ ràng và có thể gây tác động ngoài mong muốn.
“Khái niệm nước giải khát có đường theo tiêu chuẩn Việt Nam chưa được định nghĩa cụ thể, dẫn đến lo ngại sản phẩm tự nhiên như nước dừa, nước trái cây, có thể bị đánh đồng với nước ngọt có gas”, ông Khải nói.
Ông nêu thực tế 200.000 nông dân trồng dừa và hàng trăm doanh nghiệp chế biến lo lắng sản phẩm nước dừa chế biến của họ có bị coi là nước giải khát chịu thuế hay không.
Đại biểu Mai Văn Hải (Thanh Hóa) cũng nhận định quy định này có thể sẽ làm ảnh hưởng rất lớn đến hoạt động sản xuất trong nước, làm giảm khả năng cạnh tranh với sản phẩm nhập khẩu, ảnh hưởng đến người nông dân vì ngành sản xuất nước giải khát sử dụng nhiều nguyên liệu tự nhiên như mía, dừa…
Vị đại biểu cũng nêu bất cập khi nhiều sản phẩm khác có lượng đường cao hơn nước ngọt nhưng lại lo bị đưa vào diện đánh thuế, ví dụ bánh kẹo, sữa và nhiều mặt hàng khác.
Vì thế, ông Hải đề nghị đánh giá kỹ tác động và chưa nên đánh thuế với nước giải khát có đường vào thời điểm này.
“Nếu nói nước giải khát có đường gây béo phì thì chưa chắc, vì gây béo phì ở trẻ em hiện nay có nhiều loại sản phẩm khác. Ví dụ hiện nay trẻ em mê nhất là trà sữa và những quán ăn bên ngoài có nhiều thực phẩm ngọt bán tràn lan”, đại biểu Quốc hội Phạm Văn Hòa (Đồng Tháp) nêu quan điểm. Ông nói đây là điểm bất hợp lý nên cần xem xét cho phù hợp.
Có thể tăng thu ngân sách trong ngắn hạn nhưng giảm thu dài hạn
Nhìn ở góc độ rộng hơn, đại biểu Nguyễn Thị Thu Dung (Thái Bình) cũng cho rằng trong bối cảnh nền kinh tế chịu nhiều áp lực từ bên ngoài, việc đánh thuế nước giải khát có đường cần cân nhắc kỹ lưỡng.
Theo nữ đại biểu, việc tăng thuế với nước giải khát có đường sẽ gây tác động đa chiều đến nhiều nhóm đối tượng của nền kinh tế, cả trực tiếp và gián tiếp.
Với Nhà nước, chính sách này có thể đem lại nguồn thu ngân sách mới và hỗ trợ định hướng tiêu dùng theo hướng có lợi cho sức khỏe cộng đồng. Việc thu thuế tiêu thụ đặc biệt cũng có thể giúp tăng thu ngân sách trong ngắn hạn, nhưng nếu thực hiện quá nhanh và mạnh có thể gây hiệu ứng ngược, làm giảm nguồn thu trong trung và dài hạn, theo phân tích của đại biểu Dung.
Bà cũng phân tích, khi thuế tiêu thụ đặc biệt tăng cao, giá bán hàng hóa sẽ tăng theo, kéo theo sự suy giảm trong tiêu dùng và vật tư. Cụ thể, doanh thu từ các loại thuế khác như thuế giá trị gia tăng, thuế thu nhập doanh nghiệp cũng bị ảnh hưởng do tình hình kinh doanh suy giảm.
“Đặc biệt, chính sách này có thể vô tình thúc đẩy tiêu dùng các sản phẩm đồ uống sản xuất thủ công, không chính thức, và những sản phẩm này rất khó kiểm soát về chất lượng và an toàn thực phẩm”, bà Dung nêu quan điểm.
Bà cũng lo ngại chính sách có thể khiến người lao động trong ngành nước giải khát và chuỗi cung ứng liên quan đối mặt với việc giảm thu nhập, thậm chí mất việc…
Bên cạnh đó, vì loại thuế này được tính vào giá bán sản phẩm nên theo đại biểu Dung, người tiêu dùng cũng là đối tượng chịu ảnh hưởng của chính sách này.
Nếu nước giải khát có đường bị đánh thuế, bà Dung cho rằng người tiêu dùng có thể chuyển sang các loại nước khác có lượng đường tương đương nhưng không phải đối tượng chịu thuế, như trà sữa, cà phê pha sẵn, nước ép bán ngoài đường phố… Những đồ uống này khó kiểm soát cả về chất lượng và hàm lượng đường, theo bà Dung.
Nữ đại biểu kiến nghị trong bối cảnh tình hình kinh tế – xã hội còn tiềm ẩn nhiều thách thức, sức mua suy giảm, khó khăn trong sản xuất kinh doanh…, việc đưa vào áp dụng chính sách mới, điều chỉnh tăng thuế suất nếu áp dụng quá sớm có thể khiến gia tăng gánh nặng chi phí cho doanh nghiệp và người tiêu dùng, ảnh hưởng đến tăng trưởng chung.
Nữ đại biểu tỉnh Thái Bình đề nghị lùi thời hạn đánh thuế nước giải khát có đường từ năm 2028 với lộ trình tăng dần, ví dụ tăng 3-5-7% để doanh nghiệp từng bước thích nghi.
Giải trình thêm về quy định này, Bộ trưởng Tài chính Nguyễn Văn Thắng trong quá trình xây dựng luật, cơ quan soạn thảo nhận được nhiều ý kiến trái chiều việc áp thuế với nước ngọt. Trong khi đó, Tổ chức Y tế thế giới (WHO) khuyến cáo Việt Nam là một trong số quốc gia tiêu thụ nước ngọt ngày càng lớn, nguy cơ béo phì cao nên với nước giải khát có đường, cần “đánh thuế càng sớm, càng cao càng tốt”.
“Cá nhân tôi cũng cho rằng phải đánh thuế nước ngọt sớm hơn, không thể để thế hệ con em tới khi bị béo phì, nhiễm bệnh tật rồi mới có biện pháp ngăn ngừa”, Bộ trưởng Thắng nói.
Ông cho biết hiện có 107 quốc gia trên thế giới, riêng khu vực ASEAN có 7 nước đánh thuế tiêu thụ đặc biệt với nước ngọt.